زایمان طبیعی؛ حس خوشایند فرزندآوری

سارا ضیایی نژاد کارشناس مامایی و کارشناس ارشد جمعیت شناسی در گفتگو با خبرنگار مهر، در رابطه با زایمان فیزیولوژیک گفت: زایمان و تولد انسان یکی از لحظات مقدس و باشکوه خلقت است و در عین حال یکی از دردناک‌ترین و اضطراب آورترین مواردی است که زنان در طول زندگی تجربه می‌کنند. تنش و اضطراب ناشی از بحران حاملگی در زایمان، با بستری شدن مادر در بیمارستان و همراهی این پدیده با بسیاری از عوامل تنش‌زا مثل برخورد با افراد ناآشنا، احساس تنهایی مادر، وجود تجهیزات پزشکی پیچیده، سرو صدای محیط، انجام اقدامات معمول مثل تزریقات، پایش مداوم ضربان قلب جنین و محدودیت حرکات مادر معمولاً تشدید می‌شود؛ توجه به سلامت مادران باردار از اولویت‌های بهداشتی در تمام دنیا است.

وی ادامه داد: تجربه تولد مثبت می‌تواند به بهبود رابطه بین مادر و کودک، توسعه رفاه والدین، افزایش اعتماد به نفس و بهبود کیفیت زندگی منجر شود. تجارب منفی از زایمان باعث آشفتگی مادر می‌شود، سلامت روانی او را مختل و بر روابط او با فرزند و همسرش تأثیر منفی می‌گذارد و در عین حال می‌تواند موجب نگرانی، ترس و اضطراب او نسبت به حاملگی بعدی شود. ترس و اضطراب دو مقوله‌ای است که پروسه زایمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

ضیایی‌نژاد اذعان کرد: برخی مطالعات، خود ترس از درد، عدم اطمینان از زایمان طبیعی و دیدگاه‌های مثبت در مورد سزارین را عامل مهمی در افزایش نرخ سزارین گزارش کردند. قطعاً آگاهی زنان در مورد زایمان، شبیه سازی اتاق زایمان، حمایت‌های عاطفی و معنوی می‌تواند زایمان را به تجربه‌ای دلپذیر و رضایت بخش تبدیل کند. ماماها و متخصصین زنان نیز نیاز به درک عمیقی از جنبه‌های عاطفی زایمان دارند تا بتوانند نیازهای عاطفی و روانی- اجتماعی زنان را برآورده سازند.

وی بیان کرد: اکثر نارضایتی‌ها زمان زایمان، به دلیل حضور افراد ناشناس و ناخواسته در طول زایمان و کمک ناکافی ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی درمانی حین زایمان بوده است. در این راستا ترویج زایمان فیزیولوژیک همیشه مد نظر کارگزاران و سیاست‌گذاران سلامت در تمام کشورها بوده است. اما در شرایط کنونی بحران جمعیتی در کشور و سیاست تشویق خانواده‌ها به موالید و فرزندآوری، خاطره خوشایند مادر از یک زایمان ایمن و راحت می‌تواند بخشی از موضوعات جمعیتی را در زاد و ولد مرتفع نماید.

کارشناس ارشد جمعیت شناسی اظهار داشت: زایمان فیزیولوژیک در مقایسه با جراحی سزارین عارضه کمتری داشته و از نظر اقتصاد سلامت به صرفه است. عوارض سزارین شامل عوارض جراحی و بیهوشی از جمله لوله گذاری سخت، خطر هیپوکسی، حوادث ترومبوآمبولیک، عفونت زخم و عفونت‌های بیمارستانی، افزایش احتمال خونریزی مادر بعد از زایمان، نیاز بیشتر به مراقبت‌های پرستاری، طولانی شدن مدت بستری در بیمارستان و اشغال بیشتر تخت‌های بیمارستانی است.

زایمان فیزیولوژیک

کارشناس مامایی در ادامه گفت: یک روند طبیعی و بدون مداخله پزشکی برای تولد نوزاد است. در این زایمان، جنین به طور طبیعی از طریق فرایند ترشح هورمون‌ها و آمادگی فیزیولوژیکی بدن مادر متولد می‌شود. در طول این روش سیستم غدد درون ریز، بدن مادر را برای زایمان و خروج طبیعی نوزاد بدون تزریق هرگونه دارو و مواد بی حسی آماده می‌کند. ترشح هورمون‌ها با اثرگذاری بر عضلات لگن، شکم و ناحیه کمر، فرایند خروج نوزاد را تسهیل می‌کنند. در زایمان فیزیولوژیک، خانم باردار ضمن مواجه شدن با دردهای طبیعی به بیمارستان مراجعه می‌کند و در بخش زایمان پذیرش می‌شود.

وی مطرح کرد: در این شرایط برای او سرمی وصل نمی‌شود و تزریقی انجام نمی‌گیرد، حتی الزامی برای دراز کشیدن روی تخت و استراحت مطلق وجود ندارد و اقداماتی که به هنگام زایمان طبیعی انجام می‌شود در این حالت صورت نمی‌گیرد. تمام این موارد در صورتی که واقعاً لازم باشد انجام می‌شود، مادر باید غذاهای سبک و مایعات مصرف کند. در روند زایمان فیزیولوژیک، سعی می‌شود که مادر در طول پروسه زایمان احساس راحتی کامل را داشته باشد، همه امکانات در اختیار وی قرار داده می‌شود که آسایش او تأمین شود.

ضیایی‌نژاد افزود: در زایمان فیزیولوژیک مادر را تشویق می‌کنند که از نیروهای شکم و لگن برای پیشرفت روند زایمان استفاده کند. داشتن حس کنترل در طول زایمان، فرصت برای مشارکت فعال در مراقبت و حمایت از زایمان از عواملی است که می‌تواند منجر به تجربه مثبت مادر از زایمان شود. از اصولی که در زایمان فیزیولوژیک صورت می‌گیرد وجود همراه زایمان که معمولاً همسر یا مامای همراه است می‌باشد.

تفاوت زایمان فیزیولوژیک و زایمان طبیعی

کارشناس ارشد جمعیت شناسی تصریح کرد: زایمان فیزیولوژیک همان زایمان طبیعی است که به روش ایمن انجام می‌شود و بدون مداخلات پزشکی و دارویی با حفظ حریم خصوصی زائو ترجیحاً با یک همراه در محیطی آرام انجام می‌شود.تفاوت اصلی این دو روش در مداخله پزشکی و دارویی است. در واقع زایمان فیزیولوژیک را می‌توان نوعی از زایمان طبیعی دانست، با این تفاوت که این روش کاملاً بدون مداخله پزشک انجام می‌شود و همه چیز به صورت کامل طبیعی رخ می‌دهد و عامل زایمان فقط در صورت مشاهده موارد خطرناک و نیاز به مداخله ورود می‌کند.

ضیایی‌نژاد اظهار داشت: در زایمان طبیعی یا واژینال ممکن است از بی حسی عمومی یا بی حسی با تزریق اپیدورال استفاده شود و عامل زایمان همواره در طول نظارت بر روند زایمان، داروهایی را به مادر تزریق کند. علاوه بر این، روش‌های کاهش درد در هر دو روش با هم متفاوت است. زایمان فیزیولوژیک با مشارکت کامل مادر انجام می‌شود و وضعیت مادر برای انجام زایمان بستگی به تمایل خودش دارد، که ممکن است ایستاده، روی زانو، چهار دست و پا، به حالت چمباتمه، نشسته مایل به جلو و حتی در درون وان آب گرم انجام شود.

وی متذکر شد: آگاهی مادر از روند زایمان تجربه خوشایندی برای وی است و بسیاری از مادران علاقمند هستند که این تجربه را داشته باشند. خانم‌هایی که زایمان فیزیولوژیک را انتخاب می‌کنند می‌توانند در موقع حضور در زایشگاه برای سریع‌تر انجام شدن روند زایمان، راه بروند و تحرک داشته باشند زیرا تحرک آنها کمک می‌کند که زایمان راحت تری را تجربه کنند. همچنین در این روش نوشیدن مایعات و خوردن غذاهای انرژی زا مانعی ندارد، باز هم تاکید می‌کنیم که در این نوع از زایمان، سرم‌تراپی، خوابیدن مادر در بستر، معاینات مکرر تشخیصی به صورت روال معمول انجام نمی‌شود و تمام این موارد در صورتی که ضرورت داشته باشد صورت می‌گیرد. در زایمان فیزیولوژیک، از روش‌های غیر پزشکی و مداخله روانی برای کنترل درد استفاده می‌شود.

مزایای زایمان فیزیولوژیک

کارشناس مامایی افزود: برخی از بهترین مزایای زایمان فیزیولوژیک شامل کاهش عوارض احتمالی ناشی از جراحی، شیردهی طبیعی بلافاصله بعد از زایمان، مدت زمان بهبودی سریع‌تر، کاهش عوارض ناشی از تزریق داروها، احتمال بیشتر به دنیا آمدن نوزاد کاملاً سالم است. اما در برخی موارد شرایطی وجود دارد که مانع انجام این نوع زایمان می‌شود. بعضی از این عوامل عبارتند از قرار گرفتن جنین در وضعیت غیر طبیعی، بارداری چند قلویی و بیشتر، بیماری‌های قلبی عروقی و ریوی مادر، وجود ناهنجاری در لانه گزینی جفت مانند جفت چسبنده یا جفت سر راهی، مسمومیت بارداری مادر یا پره اکلامپسی، خونریزی شدید در مادر، تب‌خال تناسلی و عفونت در دهانه واژن و اختلالات رشد جنین

آماده شدن برای زایمان فیزیولوژیک

وی اذعان کرد: زایمان فیزیولوژیک نیز مانند زایمان طبیعی با درد همراه است اما همانطور که پیش‌تر اشاره شد در این روش برای کاهش درد از دارو استفاده نمی‌شود و از روش‌های غیر دارویی که تأثیراتی بر روی روح و روان دارند و باعث کاهش درد زایمان می‌شوند استفاده می‌شود که به طور کلی برخی از این روش‌ها آماده کردن شرایط روحی روانی مادر است.

کارشناس ارشد جمعیت شناسی بیان کرد: برای انجام زایمان فیزیولوژیک لازم است مادر ذهن و بدن خود را از طریق برخی مهارت‌های آرام سازی آماده کند. افرادی که در ارتباط با مادر باردار هستند خود را به وی معرفی می‌کنند و سعی می‌کنند یک جو صمیمی و آرام را به وجود بیاورند، مادر باردار با شناختن این افراد حس اعتماد و راحتی می‌کند.

حضور یک همراه حمایت‌کننده در کنار مادر

ضیایی‌نژاد ادامه داد: در بیمارستان‌ها برای راحتی مادر این امکان فراهم می‌شود که همسر وی در هنگام زایمان حضور داشته باشد، همچنین حضور مامای همراه نیز می‌تواند برای روند زایمان فیزیولوژیک مناسب باشد. اگر امکان حضور همسر یا ماما میسر نبود از یک دوست یا کسی که با مادر صمیمی است و مادر باردار با او احساس آرامش دارد درخواست می‌شود که در کنار مادر باشد زیرا در این زمان خانم‌های باردار حساس و زود رنج می‌شوند و این مسئله باعث بروز مشکلات و ناراحتی در طی روند زایمان می‌شود، از این رو زنان باردار احساس می‌کنند که حمایت لازم را ندارند. به طور کلی وقتی افراد مورد حمایت فیزیکی، عاطفی و اجتماعی خانواده و جامعه و مراقبین همدل قرار بگیرند، توانمندی و خودباوری آنان به حداکثر رسیده، می‌توانند تجربه مثبتی از زایمان فیزیولوژیک را داشته کنند.

وضعیت‌های مادر در حین زایمان

کارشناس مامایی گفت: قرار گرفتن مادر در وضعیت مناسب از جمله عوامل مهمی است که در روند زایمان تأثیر گذار است. با توجه به راحتی مادر ممکن است فرد در موقعیت نشسته، ایستاده، روی زانو و یا حتی در وان آب گرم قرار بگیرد تا این فرایند با راحتی بیشتری انجام شود.

ماساژ

وی افزود: استفاده از ماساژ به طرز شگفت انگیزی در کاهش درد مؤثر است که باید توسط همسر یا مامای همراه انجام شود. همچنین ماساژ می‌تواند با روغن‌های گیاهی انجام شود تا تأثیر بیشتری داشته باشد.

روش بردلی BRADLAY

کارشناس ارشد جمعیت شناسی تصریح کرد: این روش به واسطه حمایت همسر انجام می‌شود، در این روش روی به کارگیری هماهنگ بدن، بهره‌گیری از کنترل تنفسی، تنفس شکمی و تشویق به شل کردن عمومی بدن تأکید می‌شود و شوهر نقش مهمی در کمک کردن به همسر باردارش را دارد.

تکنیک‌های تنفسی

ضیایی‌نژاد در پایان خاطر نشان کرد: تکنیک‌های تنفسی مانند تنفس پاک، تنفس آرام، تنفس گام به گام متغیر، تنفس گام به گام الگویی. این روش‌ها را در کلاس‌های بارداری و آمادگی برای زایمان آموزش می‌دهند. استفاده از این روش‌ها باعث متمرکز شدن مادر روی تنفس می‌شود و از درد برای لحظاتی غافل می‌شود و باز این طریق می‌تواند انقباضات خود را کنترل نماید؛ تصویرسازی ذهنی و گوش دادن به موسیقی نیز در کاهش درد زایمان فیزیولوژیک بسیار مؤثر است.