ماماها، کلید جوانی جمعیت و تضمین آینده سلامت کشور

همسو پزشکی: سارا ضیایی نژاد، ماما و کارشناس ارشد جمعیت شناسی، در یادداشتی روز جهانی ماما را تبریک و در رابطه با این شغل ارزشمند توضیحاتی داده است.

متن این یادداشت به شرح زیر است:

کنفدراسیون بین‌المللی مامایی هر سال، در تقویم میلادی، روز ۵ می مصادف با ۱۵ اردیبهشت ماه تقویم شمسی را به عنوان «روز جهانی ماما» معرفی می‌کند. این مناسبت فرصتی است برای یادآوری نقش بی‌بدیل ماماها در سلامت مادران و کودکان و آگاه‌سازی جامعه از تأثیر عمیق آنان در سیستم بهداشت و درمان کشورهاست. امسال شعار روز جهانی مامایی «ماماها نقشی ضروری و حیاتی در هر بحران دارند» می‌باشد.

با توجه به اینکه سلامت زنان و کودکان و تاب‌آوری جامعه و خانواده در بحران‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد، این شعار در نظر گرفته شده است، بنابراین ماماها باید بتوانند سیستم‌های سلامت انعطاف‌پذیر و مقاوم در برابر بحران‌ها طراحی کنند تا مادران و کودکان در این سیستم، سالم باشند. ماماها باید بتوانند در بحران‌ها نقش اساسی خود را ایفا کنند.

ماماها یکی از ارائه دهندگان اصلی خدمات سلامت در دنیا می‌باشند. طبق نظر سازمان جهانی بهداشت، تأمین کننده تمام نیازهای بهداشتی زنان در طول عمر آنها هستند. بطوری که وظایف ماماها از پیش از تولد، دوران نوزادی، کودکی، بلوغ، سنین باروری و تا بعد از یائسگی و سالمندی زنان ادامه دارد. آنان افرادی توانمند هستند و بخاطر ارتباط تنگاتنگ با خانواده و جامعه، خدمات قابل توجهی می‌توانند ارائه دهند.

بخشی از فعالیت‌های ماماها شامل راهنمایی‌های بهداشتی در زمینه بهداشت باروری، مشاوره و تغذیه دختران، مشاوره‌های جنسی، مراقبت‌های دوران پیش از بارداری، طی بارداری و پس از زایمان، مشاوره فرزندآوری مادران، خدمات اورژانس مامایی، مشاوره تغذیه نوزاد و حمایت از آن، حمایت از مادران آسیب پذیر و آموزش عمومی جامعه و … می‌باشد.

نقش ماما آنقدر در کشورهای توسعه یافته اهمیت دارد که سازمان جهانی بهداشت تاکید نموده در نقاطی که مرگ و میر مادران پایین است بیش از ۷۵ درصد زایمان‌ها در محیطی ایمن توسط ماما انجام می‌گیرد. کاهش مرگ‌ومیر مادران به عنوان شاخص توسعه کشورها در مکان‌هایی که ماماهای تحصیل کرده به کار گرفته شده‌اند تا دو سوم کاهش یافته است و همچنین در برخی نقاط جهان، مراقبت‌های انجام شده توسط ماماها، نیاز به مداخله متخصصین زنان زایمان را تا حدود ۵۰ درصد کاهش داده است.

طبق نظر سازمان جهانی بهداشت، حضور ماماها در درون جامعه و نظام ارجاع، کلید ایمنی دوران باروری و تأمین بهداشت جامعه است. لذا ماماها نیاز دارند که مهارت‌های نجات بخش زندگی را در خود افزایش دهند.

سازمان جهانی بهداشت مهارت‌ها و فعالیت‌های ماما را در سه محل تعیین کرده است: جامعه، خانواده و مراکز خدمات بهداشتی درمانی و بیمارستانها، بطوری که بخشی از فعالیت‌های ماما در جامعه و خانواده و قسمتی در مراکز درمانی و بیمارستان‌ها است اما بخش مهم فعالیت‌های ماما، در حوزه پیشگیری و مراقبت می‌باشد، آنچه امروز بنام نقش بی‌بدیل ماما و استفاده از مامای خانواده در برنامه پزشکی خانواده کشورها است.

در هر حال نظام سلامت ایران با توجه به بحران فعلی جمعیتی و در صورتیکه عزم ملی برای اجرای پزشکی خانواده و نظام ارجاع داشته باشد بایستی در جهت نقش مؤثر ماما و اهمیت حضور ماماها مطابق کوریکولوم آموزشی تلاش کند و از ماماها در چرخه نظام سلامت در محل مناسب، موقعیت مناسب با توجه به توانمندی و تخصص وی به عنوان ماما و ارائه دهنده خدمات باروری در خانواده و جامعه استفاده خدمتی نماید.

نظام سلامت این را بخوبی می‌داند که شاه کلید شاخص‌های جمعیتی و جوانی جمعیت و توسعه وی در دستان توانای ماماهاست. ماماها یکی از تأثیرگذارترین در جمعیت جوان و پویای کشور می‌باشند.با توجه به شعار روز جهانی ماما در سال ۲۰۲۵، نظام سلامت ایران بایستی این فرصت را غنیمت دانسته و نظر به بحران جمعیت و خطر پیری و سالخوردگی جمعیت کشور و نقش بی‌بدیل ماماها در تشویق موالید و ارتباط تنگاتنگ با خانواده و جامعه و فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی، بیش از پیش به مشکلات ماماها توجه ویژه نموده و در جهت مرتفع نمودن آنها هر چه سریع‌تر اقدامات لازم را به عمل آورد تا از ادامه این بحران و تبعات بعدی آن جلوگیری کند.

بکارگیری و جانمایی فارغ تحصیلان رشته مامایی در جایگاه درست و مناسب در چرخه نظام سلامت از پیشگیری تا سطوح بالاتر، برقراری امنیت شغلی برای ماماها، در نظر گرفتن سختی کار مامایی در همه سطوح، واقعی نمودن تعرفه خدمات مامایی، افزایش پوشش بیمه‌ای خدمات مامایی، پرداخت مناسب با مکانیسم پرداخت مشخص و متناسب با توجه به نرخ تورم و شرایط اقتصادی اجتماعی به ماماها، برگزاری دوره‌های بازآموزی و آموزشی مداوم و در نهایت دیده شدن ماما با هویت اصلی و واقعی و مطابق کوریکولوم آموزشی در نظام سلامت.

در هر حال، این روز فرخنده را به همه دانشجویان، اساتید، پیشکسوتان و جامعه عزیز مامایی کشور و جهان تبریک و تهنیت عرض نموده و امیدوارم هر چه سریع‌تر در راه ارتقای این رشته ارزشمند گام‌های موثرتری برداشته شود.