ایران در آستانه سالخوردگی زودرس

همسو پزشکی: صابر جباری رئیس مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس در یادداشتی نوشت: بر اساس گزارش منتشر شده بخش جمعیت و توسعه سازمان ملل متحد ۲۰۲۳ چنانچه نرخ باروری کلی در کشورهای جهان با روند فعلی ادامه یابد، در سال ۲۱۰۰ از هر ۴ نفر یک نفر سالمند خواهد بود و بر اساس این گزارش ایران در سال ۲۰۵۰ سالمندترین کشور منطقه می‌شود. در حال حاضر ایران رتبه هجدهم در جمعیت جهان، نهم در آسیا و سوم در منطقه پس از پاکستان و مصر را دارد.

نرخ باروری کلی در ایران ۱.۶ و پایین‌تر از حد جانشینی است و نرخ رشد جمعیت حدود ۰.۷ است؛ این یعنی اینکه از ازدواج هر زن ایرانی کمتر از ۲ فرزند متولد می‌شود و اگر مسیر موالید به همین منوال پیش برود ابتدا رشد جمعیت متوقف و پس از آن منفی خواهد شد.

متأسفانه مقایسه نرخ باروری کلی ایران با سایر کشورها بیانگر این مطلب است که ایران تنها کشوری است که در فاصله بین سال ۱۳۶۵ الی ۱۴۰۰ سقوط آبشاری TFR داشته است که علت اصلی آن افراط در اجرای سیاست‌های تنظیم خانواده بوده است. به بیان دیگر زنان ایرانی از داشتن به طور متوسط ۶ فرزند در سال ۱۳۶۵ طی کمتر از ۱۰ سال در سال ۱۳۷۵ به کمتر از ۳ فرزند رسیدند در حالی که این روند کاهش فرزندان یک زن از ۶ به کمتر از ۳، در سایر کشورها از جمله انگلستان ۹۵ سال، آمریکا ۸۲ سال، یونان ۷۰ سال، ترکیه ۲۷ سال به طول انجامیده است.

در سال ۱۳۶۵ به ازای ۱۰ میلیون زن در سنین باروری، حدود ۲ میلیون موالید داشته‌ایم و در سال ۱۳۹۵ به ازای ۲۲ میلیون زن در سنین باروری حدود ۱.۵ میلیون موالید و در حال حاضر حدود ۱ میلیون موالید داریم. این‌ها یعنی سالخوردگی جمعیت و تبعات فردی، خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی آن از آنچه ما می‌اندیشیم به ما بسیار نزدیک تر است مگر اینکه الگوی باروری در خانواده‌های ایرانی با تکیه بر حفظ و ارتقا کرامت مادری و ارزشمندی فرزندآوری تغییر کند.

دولتمردان خطر سالخوردگی جمعیت را جدی بگیرند و برای حفظ و ارتقا جوانی جمعیت با عزم ملی و رویکرد علمی در فرصت باقیمانده پنجره جمعیتی تا سال ۱۴۰۷ گام‌های اجرایی بر اساس قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت را تدوین و اجرا نمایند. در این بین فرهنگ سازی در فضای عمومی و نظام بهداشتی و حوزه سلامت اقدام اولویت دار و اساسی است و باید همه دستگاه‌های دولتی و اجرایی بستر لازم برای نقش آفرینی گروه‌های مردمی فعال در عرصه خانواده و جمعیت را فراهم نمایند.