سرطان تهاجمی پروستات یعنی چه؟
به گزارش همشهری آنلاین تهاجمی بودن سرطان بر اساس یک عامل واحد نیست. در عوض، بر مبنای درک میزان غیرطبیعی بودن ظاهر سلول‌های سرطانی، که به عنوان درجه (grade) تومور شناخته می‌شود؛ میزان گسترش آنها که به عنوان مرحله (stage) تومور شناخته می‌شود؛ و اثر انگشت ژنتیکی آنها است.
درجه: رمزگشایی ظاهر سلول‌های سرطانی
یکی از قطعات کلیدی این پازل، درجه یا grade سرطان است که نشان دهنده توان بالقوه رشد تومور یا توده سرطانی است. پس از بیوپسی یا نمونه‌برداری از پروستات، پزشکی که متخصص بررسی بافت‌ها است – یک آسیب‌شناس یا پاتولوژیست – تومور را با مقایسه ظاهر سلول‌های سرطانی آن با سلول‌های طبیعی پروستات درجه‌بندی می‌کند.
سلول‌های سالم پروستات را به عنوان کارگران سازمان‌یافته در یک کارخانه تصور کنید که هر کدام وظایف خاصی را انجام می‌دهند. در مقابل، سلول‌های سرطانی درجه بالا بی‌نظم به نظر می‌رسند و به سرعت در حال رشد و تقسیم هستند.
پزشکان بر این مبنا سرطان‌های پروستات را به گروه‌های از درجه‌ها استفاده می‌کنند که از درجه ۱ (کمترین تهاجم) تا درجه ۵ (بیشترین تهاجم) متغیر است. این گروه‌ها شکل ساده‌شده‌ای از طبقه‌بندی قدیمی‌تری به نام نمره گلیسون هستند. سرطان جو بایدن نمره ۹ گلیسون می‌گیرد که معادل گروه درجه ۵ است و در آن سلول‌ها بسیار غیرطبیعی به نظر می‌رسند و توان بالقوه بالایی برای رشد و گسترش سریع دارند.
در حالی که درجه سرطان به نشان دادن نحوه رفتار سلول‌های تومور کمک می‌کند، اما کل داستان را بیان نمی‌کند. برخی از سرطان‌های درجه بالا می‌توانند ماه‌ها یا حتی سال‌ها محدود به پروستات باقی بمانند.
برای درک محل سرطان و میزان پیشرفت آن، پزشکان مرحله آن را تعیین می‌کنند.
مرحله: نقشه‌برداری از محل و گسترش سرطان
مرحله یا stage تومور توضیح می‌دهد که آیا سرطان فراتر از جایی که برای اولین بار تشکیل شده است، گسترش یافته است یا خیر و تا چه حد. پزشکان از معاینه‌های جسمی، اسکن‌های تصویربرداری و تست‌های آزمایشگاهی برای مرحله‌بندی سرطان پروستات استفاده می‌کنند.
متخصصان پزشکی معمولاً از یک سیستم دقیق به نام TNM – مخفف تومور، غدد لنفاوی، متاستاز (به معنی انتشار سرطان) – برای طبقه‌بندی مرحله تومور استفاده می‌کنند. اما مرحله سرطان پروستات را می‌توان به طور کلی به صورت زیر درک کرد:
موضعی (مراحل ۱-۲): سرطان فقط در داخل پروستات است. به علف هرز محدود به یک باغچه کوچک فکر کنید. بسیاری از سرطان‌های موضعی، به ویژه اگر درجه پایین باشند، ممکن است تهاجمی تلقی نشوند و اغلب می‌توان آنها را با خیال راحت تحت نظر گرفت.
پیشرفت موضعی (مرحله ۳): سرطان از پروستات گسترش یافته و در بافت‌های بسیار نزدیک رشد می‌کند، مانند علف‌های هرز که ریشه‌های خود را به چمن اطراف می‌فرستند.
متاستاتیک یا انتشاریافته (مرحله ۴): سرطان به قسمت‌های دور بدن گسترش یافته است. برای سرطان پروستات، این اغلب به معنای غدد لنفاوی، استخوان‌ها – مانند مورد بایدن – کبد یا ریه‌ها است. این مانند علف‌های هرز است که دانه‌های خود را در خیابان و در سراسر شهر پخش می‌کنند.
سرطان پروستات مرحله ۴ پیشرفته و تهاجمی در نظر گرفته می‌شود زیرا نشان داده است که می‌تواند حرکت کند و تومورهای جدیدی تشکیل دهد.
مرحله تومور به شدت بر گزینه‌ها و اهداف درمان تأثیر می‌گذارد. برای سرطان‌های موضعی یا برخی از سرطان‌های پیشرفته موضعی (مرحله ۱ تا مرحله ۳)، درمان‌هایی مانند جراحی یا پرتودرمانی ممکن است با هدف درمان انجام شوند. برای سرطان متاستاتیک یا انتشاریافته معمولاً درمان امکان‌پذیر نیست. درمان بر کنترل گسنرش سرطان، گسترش علائم و حفظ کیفیت زندگی تمرکز دارد.
بسیاری از سرطان‌های پروستات به هورمون‌هایی به نام آندروژن به عنوان سوخت برای رشد خود متکی هستند. درمان‌هایی که این هورمون‌ها را مسدود می‌کنند، می‌توانند برای مدتی – در بیشتر موارد، سال‌ها – به ویژه برای سرطان‌های حساس به هورمون مانند مؤثر باشند.
خوشبختانه، به لطف بهبود گزینه‌های غربالگری و افزایش آگاهی، حدود ۶۹ درصد از سرطان‌های پروستات زمانی تشخیص داده می‌شوند که هنوز محدود به پروستات هستند (مرحله ۱ تا مرحله ۲). حدود ۸ درصد از موارد جدید در زمان تشخیص متاستاتیک یا انتشاریافته هستند.
ژنتیک: کشف طرح DNA سرطان
علاوه بر درجه و مرحله، پزشکان به طور فزاینده‌ای از مشخصات ژنومی سرطان – آرایش ژنتیکی خاص آن – هم برای درک عمیق‌تر از میزان تهاجمی بودن آن و هم برای مسیرهای درمانی بالقوه استفاده می‌کنند.
دی‌ان‌ای مانند یک دستورالعمل دقیق برای سلول‌ها عمل می‌کند و نحوه رشد و عملکرد آنها و همچنین زمان توقف تقسیم یا مرگ آنها را دیکته می‌کند. در سرطان جهش‌ها مانند اشتباهات تایپی در این دستورالعمل ژنتیکی عمل می‌کنند و باعث می‌شوند سلول‌ها این کنترل‌های طبیعی را نادیده بگیرند، رشد کنند و گسترش یابند.
آزمایش ژنومی می‌تواند این تغییرات ژنتیکی خاص را شناسایی کند. این آزمایش می‌تواند روی خود بافت تومور انجام شود تا تغییراتی به نام جهش‌های سلول‌های بدنی که پس از تولد شما رخ داده‌اند، شناسایی شوند. یا می‌تواند از طریق نمونه‌های خون یا بزاق انجام شود تا تغییراتی که به ارث برده‌اید و جهش‌های سلول زایا نامیده می‌شوند، تشخیص داده شوند.
برای مردانی که سرطان پروستات در مراحل اولیه دارند، آزمایش‌های ژنومی خاصی روی تومور می‌تواند به روشن شدن خطر پیشرفت سرطان کمک کند. این اطلاعات در تصمیم‌گیری در این باره ضروری است که آیا شیوه «نظارت فعال» – نظارت دقیق بر سرطان بدون درمان فوری – رویکردی ایمن است یا اینکه درمان فوری‌تری ضروری است،
شناسایی جهش‌های خاص در سرطان پروستات پیشرفته یا متاستاتیک بسیار مهم است. به عنوان مثال، جهش در ژن‌هایی مانند BRCA1 یا BRCA2 – که بیشتر با خطر سرطان پستان و سرطان تخمدان مرتبط هستند – می‌تواند در سرطان پروستات نیز رخ دهد. این جهش‌ها می‌توانند سرطان را تهاجمی‌تر کنند، اما همچنین به طور بالقوه در برابر نوع خاصی از دارو به نام مهارکننده PARP حساس هستند، به خصوص اگر سرطان در برابر هورمون‌درمانی مقاوم شود.
اکنون توصیه می‌شود که آزمایش ژنومی را برای همه مردان مبتلا به سرطان پروستات انتشاریافته انجام شود تا این جهش‌های «قابل اقدام» را جستجو کنند. این حرکت به سمت پزشکی شخصی‌شده به این معنی است که درمان‌ها می‌توانند به طور فزاینده‌ای با خصوصیات ژنتیکی منحصر به فرد سرطان بیمار تطبیق داده شوند.
درک «تهاجمی بودن» سرطان
درک این نکته ضروری است که «تهاجمی» فقط یک برچسب ساده برای سرطان نیست، بلکه یک ارزیابی چند لایه است. یک سرطان با ظاهر تهاجمی که زود تشخیص داده شود و به پروستات محدود شود (مرحله ۱ و مرحله ۲) می‌تواند میزان بقای نسبی پنج ساله (درصد بیمارانی که بعد از پنج سال زنده می‌ماند) تقریباً ۱۰۰ درصد داشته باشد. با این حال، اگر همان سرطان با درجه بالا به طور گسترده انتشار یافته باشد (مرحله ۴)، میزان بقای نسبی پنج ساله به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد و به حدود ۳۸ درصد می‌رسد.
این تفاوت فاحش در میزان بقا نکته‌ای حیاتی را برجسته می‌کند. یک ارزیابی جامع برای به دست آوردن واضح‌ترین تصویر از تهدید بالقوه سرطان بینش‌هایی را از ویژگی‌های گوناگون تومور ترکیب می‌کند تا به بیماران و مراقبان بهداشتی آنها در تصمیم‌گیری‌های آگاهانه کمک کند.
خوشبختانه، پیشرفت‌ها در ژنومیک، تصویربرداری و درمان‌های هدفمند همچنان به بهبود نحوه تعریف تهاجمی بودن، پیش‌بینی رفتار آن و شخصی‌سازی درمان کمک می‌کنند. این پیشرفت، امید فزاینده‌ای را برای نتایج بهتر، حتی برای بیماران مبتلا به تهاجمی‌ترین سرطان‌های پروستات، ایجاد می‌کند.
منبع: The Conversation
