مدیریت پسماند؛ نجات زیست‌بوم شهری / سیاست «پسماند صفر» در شهرهای سالم
همسو پزشکی: چند میلیون تن زباله و شیرابه‌هایی که بهداشت مردم و محیط زیست را تهدید می‌کند، باید زودتر مورد بررسی کارشناسانه مسئولان قرار می‌گرفت. بر مبنای اصول بهداشتی و بهسازی زیست محیطی، پسماندها که منشاء انواع آلودگی هستند، می‌بایست در اسرع وقت دفع شوند؛ چرا که در غیر اینصورت سبب انتشار و انتقال بیماری، ایجاد بو و چشم‌اندازهای زشت می‌شوند. همچنین، نشت شیرابه زباله‌ها باعث آلودگی شدید محیط‌زیست می‌شود. این در حالی است که مدیریت کارآمد پسماندها، کاهش آلاینده‌ها و حرکت به سمت چشم‌انداز «پسماندصفر» می‌تواند از برنامه‌های مهم در شهرهای سالم باشد.
دکتر فرشید رضایی، مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه زندگی شهری از دوره باستان همواره با مشکلات بهداشتی مختلفی همراه بوده، اظهار کرد: مشکلات بهداشتی زندگی شهری از دوران باستان سبب شده شهرهای متمدن‌تر و بهتری ساخته شوند و حاصل آن شهرهای افتخار آمیز ایرانیان از هزاران سال قبل تا قرون گذشته شود. این روزها، فقط بیماری‌های میکروبی و انگلی چالش بهداشتی شهرها نیستند و از ۱۰۰ سال قبل به این سو، بیماری‌های مزمن جدیدی گریبان شهرنشینان را بیشتر از روستاییان گرفته است که ناشی از زندگی بدون تحرک، کمبود فضای سبز، انزوای اجتماعی برخی اقشار، غذای ناسالم و عوامل خطر دیگری از این دست است.
لزوم معنای دوباره از «سلامت» در عصر جدید
وی ادامه داد: پیدایش شبکه‌های اجتماعی و هوش مصنوعی، چالش‌های نوینی را پیش‌روی بشر در دهه اخیر قرار داده است. فقر، بیکاری، حاشینه‌نشینی، دسترسی دشوار و ناعادلانه به خدمات بهداشتی و اجتماعی شهری از جمله تهدیدکننده‌ها و محدودکننده‌های سلامت شهرها در جهان هستند که نشان می‌دهد واژه سلامت را باید در عصر جدید دوباره معنا کرد. بهداشت و سلامت، پدیده‌ای است که با همدلی، هم‌اندیشی و همکاری مشترک صاحبان اندیشه، مردم و دولت‌ها خلق می شود و حقی همگانی است.
توسعه شهرهای سالم؛ ضرورتی اجتناب‌ناپذیر
مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت با بیان اینکه شهرها قلب تپنده تمدن مدرن محسوب می‌شوند، توضیح داد: شهرها به عنوان قلب تپنده تمدن مدرن، نقشی کلیدی در تعیین کیفیت زندگی میلیاردها انسان ایفا می‌کنند. با این حال، رشد سریع شهرنشینی و چالش‌هایی مانند نابرابری در دسترسی به خدمات بهداشتی، آلودگی محیطی و کاهش سرمایه اجتماعی را به همراه آورده است. امروز، توسعه شهرهای سالم در ایران با مدل ایرانی_اسلامی نه تنها یک انتخاب، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای تضمین آینده‌ای پایدار و عادلانه و فرهنگ بنیان است.
رضایی در ادامه صحبت‌هایش با اشاره به عدالت در سلامت اظهار کرد: عدالت در سلامت به معنای دسترسی یکسان تمام شهروندان به امکاناتی مانند آب آشامیدنی سالم، فضای سبز، خدمات بهداشتی و محیط‌زیست ایمن است. در بسیاری از شهرها، محلات محروم با کمبود پارک، آلودگی هوای شدید و دسترسی دشوار به مراکز درمانی مواجه هستند. برنامه‌ریزی شهری مبتنی بر عدالت، با اولویت‌دهی به این مناطق، شکاف‌های بهداشتی را کاهش می‌دهد. به طور مثال، توسعه پزشک خانواده محله محور در مناطق حاشیه‌نشین یا ایجاد شبکه حمل‌ونقل عمومی مقرون به صرفه، مشارکت دادن مردم و به ویژه زنان در سیاست‌گذاری‌های سلامت محله، گام‌هایی کلیدی برای تحقق این هدف است. توسعه کانون‌های فرهنگی اجتماعی سلامت محله که اکنون به بیش از ۵۰۰ کانون رسیده‌اند یکی از اقدامات مشترکی است که با محوریت بهداشت در کشور آغاز شده و همکاری وزارت کشور و سایر ارگان‌ها و حضور فعالانه داوطلبان سلامت مردمی به نتیجه‌بخش‌تر شدن این برنامه کمک کرده است.
اعتمادسازی از طریق مشارکت جامعه
وی با بیان اینکه شهروندان زمانی به مدیریت شهری اعتماد می‌کنند که نقش فعالی در تصمیم گیری‌ها داشته باشند، افزود: پروژه‌هایی مانند طراحی پارک‌ها با نظر ساکنان محله یا برگزاری جلسات در کانون‌های فرهنگی اجتماعی محلات برای اولویت‌بندی نیازهای بهداشتی، نه تنها احساس تعلق را تقویت می‌کند، بلکه تضمین می‌کند که سیاست‌ها با واقعیت‌های محلی همخوانی دارند. این مشارکت، پایه‌های سرمایه اجتماعی را مستحکم می‌سازد و شهر را به مکانی امن‌تر و همبسته‌تر تبدیل می‌کند. تجربه شهر «پاوه» برای مشارکت مردمی ارزشمند است و امیدواریم با همت مردم شریف این شهر و تلاش همکاران بهداشتی و فرماندار شهر پاوه بتواند به زودی به سومین شهر سالم کشور تبدیل شود.
افزایش سواد سلامت در شهرهای سالم
مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت با بیان اینکه شهرهای سالم سبب افزایش سواد سلامت می‌شوند، گفت: شهرهای سالم با ایجاد محیطی که انتخاب‌های سالم را تسهیل می‌کند و زمینه افزایش سواد سلامت فراهم‌تر است، در نهایت از بار بیماری‌ها و حوادث می‌کاهند. ارتقاء سلامت با تکیه بر قانون‌گذاری سلامت‌زا و مسئولانه، مشارکت اجتماعی همگانی، سواد سلامت و توسعه محیط‌های حامی سلامت مقدم بر برنامه‌های پیشگیری و درمان است. توسعه محیط‌های حامی سلامت مانند ایجاد مسیرهای پیاده‌روی و دوچرخه سواری در شهر و برنامه‌های فرهنگ سلامت مانند محدودیت تبلیغات مواد غذایی ناسالم نزدیک مدارس، نمونه‌هایی از رویکرد ارتقای سلامت هستند.
چشم‌انداز «پسماند صفر» در شهرهای سالم
رضایی در ادامه صحبت‌هایش، مقوله «مدیریت پسماند» را از جمله مولفه‌های اثرگذار در نجات زیست‌بوم شهری دانست و درباره رویکرد «پسماند صفر» توضیح داد: مدیریت کارآمد پسماندها، کاهش آلاینده‌ها و حرکت به سمت چشم‌انداز «پسماندصفر» می‌تواند از برنامه‌های مهم در شهرهای سالم باشد. سیستم های بازیافت پیشرفته، تدوین برنامه‌های محلی ممنوعیت استفاده از پلاستیک‌های یکبارمصرف و توسعه انرژی‌های پاک، نه تنها از تخریب محیط‌زیست جلوگیری می‌کنند، بلکه هزینه‌های بلندمدت بهداشتی را نیز کاهش می‌دهند. امروزه، میکروپلاستیک‌ها تهدیدی برای سلامت فرض می‌شوند و توجه داده‌مندان سلامت را به خود جلب کرده‌اند.
وی ادامه داد: چندین شهر سالم در دنیا داریم که در پی سیاست پسماندصفر، فرهنگ سازی کرده‌اند و «تفکیک پسماند در مبدا» را بر پایه استارت‌آپ‌ها، برنامه‌های خلاقانه و مشارکت مردمی انجام می‌دهند. نکته جالب این است که برخی از این شهرها سیستم جمع‌آوری دولتی ندارند و پسماندهای تفکیک شده را با مشارکت مردمی به مکان‌های خاص تحویل می‌دهند و در عوض آن کالایی بازیافتی و به درد بخور دریافت می‌کنند.
شهر سالم؛ آینده‌ای که امروز می‌سازیم
رضایی با بیان اینکه توسعه شهرهای سالم نیازمند همکاری بین بخش‌های دولتی، خصوصی و جامعه مدنی است، گفت: هر قدم در این مسیر، نه تنها کیفیت زندگی نسل حاضر را ارتقا می‌دهد، بلکه میراثی ارزشمند برای آیندگان به ارمغان می‌آورد. زمان آن است که شهرها از قالب فیزیکی خود فراتر روند و به بستری برای تحقق سلامت، برابری و اعتماد تبدیل شوند. معتقدیم که «شهر سالم، آینده‌ای است که امروز می‌سازیم.»
انتهای پیام
