پیشرفت‌های فناوری در آزمایشگاه‌های هماتولوژی
همسو پزشکی: نادر وظیفه شیران، مسئول محور پیشرفت‌های فناوری درآزمایشگاه‌های هماتولوژی امروزی در بیست و دومین کنگره کشوری و شانزدهمین کنگره بین‌المللی ارتقای کیفیت خدمات آزمایشگاهی تشخیص پزشکی ایران که در روزهای ۹ تا ۱۲ اردیبهشت ماه ۱۴۰۴ در محل مرکز همایش‌های بین‌المللی برج میلاد برگزار می‌شود، درباره جدیدترین فناوری مورد استفاده در آزمایشگاه‌های هماتولوژی گفت: اکنون دستگاه‌های نسل جدید وارد بازار شدند که دستگاه‌های پیشرفته و بزرگی بوده که آزمایش ESR یا رسوب گلوبول‌های قرمز را به صورت فوری طی ۲۰ ثانیه انجام می‌دهند.
وی اشاره کرد: این دستگاه‌ها می‌توانند هموگلوبین A1c را انجام دهند همچنین همزمان می‌توانند همه مواردی را که نیاز به بررسی خون دارند، شناسایی و تهیه گستره رنگی کرده و به دستگاه‌های دیگر دهند تا اسکن شوند و سلول‌ها بر اساس هوش مصنوعی شناسایی و تطبیق پیدا کنند.
وظیفه شیران در پاسخ به این سوال که چگونه هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی در پیشرفت آزمایش‌های هماتولوژی به کار می‌روند اشاره کرد: الگوریتم‌ها در تشخیص بسیاری از بیماری‌ها نقش مؤثری دارند. این الگوریتم‌ها برخی اوقات بسیار بزرگ هستند که شاید فقط با هوش مصنوعی قابل حل باشند؛ حال اگر تعدادی از نتایج مورد نیاز الگوریتم را داشته باشیم می‌توانیم پیچیده‌ترین بیماری‌ها را آنالیز کنیم.
وی ادامه داد: این موضوع در هماتولوژی آزمایشگاهی نیز بسیار معمول است؛ اطلاعات مربوط به شکل سلول‌ها در حافظه سرورها ذخیره شده و می‌توانند در تشخیص سلول‌های خونی نارس و بدخیم هماتولوژی مؤثر باشند.
وی درباره نقش توان‌یابی نسل جدید در تشخیص بیماری‌های خونی گفت: برای بسیاری از بیماری‌های بدخیم در مرحله تشخیص و سرطان‌زایی آنان، اطلاعات زیادی لازم داریم که باید اطلاعات را تعریف کنیم تا میزان جهش بیماری را بر اساس ژن اصلی شناسایی و سپس وضعیت بیمار مشخص شود، در این بین NGS وسیله ورود به این موضوع است و تا زمانی که در ایران استارت نخورد موفقیت در ایران نسبت به سایر کشورها دور از دسترس خواهد بود.
وظیفه شیران با اشاره به چالش‌ها و محدودیت‌ها اضافه کرد: مهم‌ترین چالش‌ها رتبه‌بندی آزمایشگاه‌ها است؛ وقتی آزمایشگاه‌ها طبقه‌بندی شوند و یک نهاد بر سطح خوب یا بد بودن آنان نظارت کند وضعیت و تعرفه آزمایشگاه‌ها بر اساس تکنولوژی و سرمایه انسانی مورد استفاده در آن تعیین می‌شود.
وی درباره دیگر فناوری‌های به روز آزمایشگاهی اظهار کرد: POCT آزمایش‌هایی هستند که در مطب‌ها و منازل انجام می‌گیرند و در ایران تا زمانی که سیستم آزمایشگاه‌های POL راه اندازی نشود این اتفاقات ارزشی نخواهند داشت؛ اگر برخی از آزمایش‌ها در مطب‌ها صورت بگیرد، در آن زمان تست‌های POCT مربوط به آن ارزشمند خواهد بود اما اکنون باید وجه قانونی این امر اعمال شود تا کمک کننده باشند.
وی با اشاره به تأثیر فناوری‌ها در درمان بیماری‌ها اظهار کرد: در موضوع سرطان‌ها، درمان‌ها از شیمی درمانی متمایز شده است عملکرد داروهای هدفمند باید مورد بررسی اولیه از جهت تارگت قرار بگیرد، همچنین در موضوع داشتن پتانسیل تأثیر آن، باید اطلاعات تکمیل باشد. در ایران سرطان‌های خون متولی دارند اما این موضوع در مورد تومورهای توپر مشخص نیست که این امر نیز یا باید توسط رشته هماتولوژی پوشش داده شود و یا رشته جدیدی در این بین تعریف شود.
وظیفه شیران اشاره کرد: متولی این موضوع هماتولوژی است، نسل جدیدی از این امر، در حوزه هماتولوژی مؤثر هستند و آینده درمان سرطان‌ها از مسیر این امر عبور می‌کند. همچنین سل‌تراپی نیز مهم است و باید بستر تزریق اطلاعات مربوطه به دانشجوها مشخص شود.
وی درباره آینده آزمایشگاه‌های هماتولوژی در کشور عنوان کرد: از اینکه بنا به دلایلی ایران چندین دهه ازنوک پیشرفت پزشکی و هماتولوژی در دنیا عقب مانده است هم فرصت و هم تهدید به شمار می‌رود لذا باید بتوان تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد. باید بتوان از روش‌های مؤثر الگوبرداری کرد؛ روش‌هایی را در ایران بومی سازی کرد تا رشد ثابتی در این راستا داشت. اگر بتوانیم تکنولوژی‌هایی را وارد کنیم که در کشورهای دیگر تست شده‌اند و روند تحریمی نداشته باشند، ارزشمند خواهد بود. قطعاً هوش مصنوعی و استفاده از ظرفیت مشاوران می‌تواند در این راستا مؤثر باشد.
وظیفه شیران به آماده‌سازی آزمایشگاه‌ها در راستای شبکه سلامت ملی کشور اشاره کرد و گفت: در این راستا باید از ظرفیت هوش مصنوعی استفاده کرد و بر اساس کد ملی افراد از وضعیت بدنی آن فرد در تمامی مراکز درمانی اطلاع پیدا کرد.
