چرا ایران عمان را به عنوان واسطه دیپلماتیک در مذاکره با آمریکا انتخاب کرد؟
در فضای پرتنش روابط بین‌المللی، ایران همواره در رویارویی با ایالات متحده، رویکردی دیپلماتیک و چندلایه را در پیش گرفته است. یکی از مهم‌ترین راهبردهای جمهوری اسلامی در این مسیر، بهره‌گیری از مذاکره غیرمستقیم با آمریکا از طریق کشورهای ثالث بوده است. در این میان، عمان نقشی کلیدی و بی‌بدیل ایفا کرده و به‌عنوان واسطه‌ای مطمئن و قابل اتکا برای ایران ظاهر شده است.
پس از خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ و بازگشت تحریم‌های ظالمانه، ایران دریافت که مذاکره مستقیم با واشنگتن نه‌تنها راه به جایی نمی‌برد، بلکه می‌تواند منافع راهبردی کشور را به مخاطره اندازد، از همین‌رو، رویکرد مذاکره غیرمستقیم به‌عنوان گزینه‌ای هوشمندانه و مدبرانه انتخاب شد. در این چارچوب، گزینش عمان به‌عنوان واسطه، تصمیمی دقیق و آینده‌نگرانه بود که بر پایه تجربه‌های موفق پیشین، سیاست بی‌طرفانه مسقط و مناسبات دوستانه‌اش با هر دو طرف استوار است.
عمان؛ واسطی امین در لحظات حساس
روابط تهران و مسقط همواره بر مدار حسن نیت و احترام متقابل شکل گرفته است. برخلاف بسیاری از کشورهای عربی که به‌دلیل پیروی از سیاست‌های منطقه‌ای متخاصم، تنش‌هایی مزمن با ایران دارند، عمان کوشیده است جایگاه خود را به‌عنوان بازیگری میانه‌رو و متوازن حفظ کند. این کشور در دهه‌های گذشته نقش تعدیل‌گرایانه‌ای در منطقه ایفا کرده و از افتادن در ورطه قطب‌بندی‌های سیاسی پرهیز کرده است. چنین رویکردی، عمان را به شریکی قابل‌اعتماد برای ایران بدل کرده است.
این سیاست متوازن حتی در بزنگاه‌های بحرانی نیز ادامه داشته است. در طول جنگ تحمیلی ایران و عراق، عمان برخلاف بسیاری از کشورهای عربی، موضعی بی‌طرفانه به‌کار گرفت و در سال‌های پس از آن، همواره بر استمرار روابط دیپلماتیک با ایران پای فشرده است. پس از انعقاد برجام نیز، حمایت عمان از رویکرد گفت‌وگو و دیپلماسی، مهر تأییدی بر تمایل این کشور به کاهش تنش‌ها و ایجاد ثبات در منطقه بود.
چرا عمان به‌عنوان واسطه انتخاب شد؟
یکی از دلایل اصلی اعتماد ایران به عمان، پیشینه درخشان این کشور در ایفای نقش میانجی صادق و بی‌طرف است. عمان در سال‌های گذشته بارها نشان داده است که می‌تواند به‌دور از هیاهو و وابستگی‌های سیاسی، در معادلات پیچیده منطقه‌ای نقشی مثبت و سازنده داشته باشد. در روند مذاکرات منتهی به برجام، عمان با میزبانی گفت‌وگوهای محرمانه بین ایران و آمریکا، زمینه‌ساز شکل‌گیری مسیری دیپلماتیک شد که به توافقی مهم انجامید.
برخلاف بسیاری از کشورهای منطقه که در برابر ایران مواضعی خصمانه به‌کار گرفته‌اند، عمان همواره کوشیده است سیاست بی‌طرفی را سرلوحه روابط خود قرار دهد؛ نه‌تنها در برابر تهران، بلکه در تعامل با دیگر بازیگران منطقه‌ای نیز به همین صورت است. همین ویژگی، عمان را به کشوری بدل کرده است که توان ایفای نقش میانجیگری در بحران‌های دشوار و پرپیچ‌وخم را دارد.
از دیگر عوامل مؤثر در انتخاب عمان، روابط گرم و مستحکم این کشور با ایالات متحده است. عمان که از متحدان استراتژیک واشنگتن در خلیج‌فارس به‌شمار می‌آید، از توان و امکان لازم برای انتقال پیام‌های ایران به‌گونه‌ای مؤثر و منصفانه به مقامات آمریکایی برخوردار است، از این‌رو ایران می‌تواند از این ظرفیت برای کاهش تنش‌ها و پیشبرد اهداف دیپلماتیک خود بهره‌برداری کند.
علاوه بر این، کارنامه موفق عمان در ایفای نقش واسطه در پرونده‌های گوناگون نیز در این انتخاب بی‌تأثیر نبوده است. از آزادسازی گروگان‌های غربی گرفته تا مذاکرات هسته‌ای محرمانه، عمان همواره نقشی کلیدی و قابل‌اعتماد ایفا کرده است. این سابقه مثبت، مسقط را به گزینه‌ای طبیعی برای نقش‌آفرینی در بحران‌های تازه بدل ساخته است.
در شرایطی که روابط تهران و واشنگتن به‌سبب فشارهای سیاسی و تحریم‌های اقتصادی به پایین‌ترین سطح ممکن رسیده است، ایران با هدف حفظ استقلال و عزت ملی، تصمیم به مذاکره غیرمستقیم از طریق عمان گرفت. این راهبرد نه‌تنها پاسخی مدبرانه به تجربه‌های تلخ گذشته است، بلکه از قرار گرفتن در موقعیت‌های تحقیرآمیز جلوگیری می‌کند. در این میان، عمان به‌عنوان واسطه‌ای بی‌طرف، امکان انتقال مواضع و دیدگاه‌های ایران به طرف آمریکایی را فراهم می‌سازد، بی آنکه نیازی به رویارویی مستقیم باشد.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران بارها تأکید کرده است که انتخاب عمان نتیجه اعتماد ایران به حسن نیت و تجربه دیپلماتیک این کشور است. از نگاه ایران، مذاکره غیرمستقیم با آمریکا از طریق مسقط، راهی واقع‌بینانه برای کاهش تنش و مدیریت بحران‌های جاری است.
تحلیل کارشناسان: چرا عمان بهترین گزینه است؟
کارشناسان سیاسی معتقدند که عمان به‌دلیل سیاست‌های بی‌طرفانه، تجربه موفق در میانجیگری و روابط دوستانه با هر دو طرف، بهترین گزینه برای ایفای نقش واسطه در مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکاست. این کشور با حفظ روابط حسنه با تهران و واشنگتن، در عین بی‌طرفی کامل، توانسته است به پلی ارتباطی و کارآمد بدل شود؛ پلی که در پیچیدگی‌های دیپلماتیک منطقه، اهمیتی دوچندان دارد.
رابطه ایران و عمان ریشه در تاریخ و مهاجرت‌های مردمی دارد
سید هادی سیدافقهی اظهار کرد: تاریخچه روابط ایران و عمان بسیار قدیمی است؛ هم در سطح روابط دیپلماتیک و سیاسی و هم در سطح مردمی. بسیاری از مردم عمان خود را امتداد این‌سوی آب می‌دانند، چون اجدادشان از ایران به کشور سلطنتی عمان مهاجرت کرده‌اند. بنابراین رابطه ایران و عمان به دو بخش مردمی تاریخی و سیاسی دیپلماتیک تقسیم می‌شود که هر دو بسیار کهن هستند.
وی افزود: بُعد سیاسی و دیپلماتیک این موضوع نیز به دو بخش تقسیم می‌شود: یکی پیش از انقلاب و در زمان شاه، زمانی که شاه نقش ژاندارم منطقه را ایفا می‌کرد و کمک‌کننده کشورهای نزدیک به آمریکا بود. آمریکا به او دستور می‌داد تا به کشورهایی که در معرض خطر بودند کمک کند. همچون کشور عمان که در زمان سلطان قابوس جبهه‌ای آزادی‌بخش به نام جبهه ظفار شکل گرفت که مورد حمایت شوروی بود. یوسف بن علوی یکی از رهبران همین جبهه ظفار بود و پس از آشتی ملی، به سمت وزیر خارجه این کشور منصوب شد.
کارشناس مسائل غرب آسیا تصریح کرد: در سرکوب جبهه ظفار، ارتش ایران به منطقه اعزام شد، جبهه را سرکوب کردو تا مدتی در آن‌جا ماند، سپس با صدور دستور بازگشت، از همین رو، حاکمان عمان خود را وام‌دار ایران می‌دانند.
سیدافقهی خاطرنشان کرد: پس از پیروزی انقلاب اسلامی، عمانی‌ها روابط خود را با ما حفظ کردند و برخلاف گذشته، روابط ما تنها امنیتی نبود؛ بلکه در ابعاد مختلف انسانی، انرژی، فناوری، آموزش، طبابت، تجارت و اقتصاد توسعه پیدا کرد. مهم‌ترین طرحی که بین ایران و عمان وجود دارد، خط انتقال گاز است که ۲۰ سال متوقف بود و در دوران شهید رئیسی دوباره فعال و ساخت آن آغاز شد.
وی بیان کرد: عمانی‌ها در مسائل منطقه‌ای، با این سابقه و روابط دیرینه، همواره در منطقه خلی فارس و در میان کشورهای آن، مواضع اعتدالی داشته‌اند و به تمامیت ارضی، منافع و امنیت ایران احترام گذاشته‌اند. در اجلاس ویژه شورای همکاری خلیج‌فارس، امارات بسیار فعال بوده و در خصوص جزایر سه‌گانه مواضع خصمانه‌ای علیه ایران داشته است، اما عمان همیشه یا سکوت کرده یا در جهت مخالف امارات عمل کرده است. در ماجراجویی‌های سیاسی بحرین و امارات نیز، عمان همواره آن‌ها را به احترام و تعقل دعوت کرده است.
کارشناس مسائل غرب آسیا گفت: پس طبیعی است که ما برای ارتباط با کشورهای ثالث، زمانی که نمی‌خواهیم مستقیم وارد مذاکره شویم، عمان را انتخاب کنیم، به‌عنوان مثال برای ازسرگیری روابط خارجی‌مان با عربستان، سه جلسه در عراق برگزار شد و سه جلسه دیگر در عمان که البته به نتیجه نرسید. در نهایت جلسه نهایی در چین برگزار شد و پیمان بازگشت روابط دیپلماتیک به امضا رسید.
سیدافقهی افزود: در حال حاضر نامه‌ای از سوی آمریکا از طریق امارات ارسال شد، اما ایران از مسیر عمان پاسخ داد. دلیل نخست این است که اماراتی‌ها پیوسته تنش‌آفرینی و رفتارهای خصمانه دارند، به‌ویژه در موضوع جزایر سه‌گانه که مدعی هستند ایران آن‌ها را تصرف کرده است. دوم اینکه کانال امارات امن نیست، چرا که آن‌ها با اسرائیل و موساد در ارتباط هستند و در عمل در خدمت رژیم صهیونیستی‌اند.
وی گفت: به‌دلیل رعایت پروتکل سیاسی، یک پیام کوتاه به امارات فرستاده شد. اگر قرار باشد رابطه‌ای شکل بگیرد، عمان بهترین گزینه است و عمانی‌ها نقش بسیار خوبی ایفا کرده‌اند.
مذاکره در حاشیه، پیام در متن
انتخاب عمان به‌عنوان واسطه در مذاکرات غیرمستقیم با ایالات متحده، گواهی بر درایت و هوشمندی دیپلماتیک ایران است. عمان با برخورداری از روابط حسنه با هر دو طرف، در مقطعی که بی‌اعتمادی به آمریکا در ایران به اوج رسیده، بستری مناسب برای گفت‌وگو و تنش‌زدایی فراهم کرده است. این انتخاب نه‌تنها از تحمیل فشارهای سیاسی و دیپلماتیک می‌کاهد، بلکه می‌تواند موقعیت ایران را در عرصه بین‌المللی تثبیت و تقویت کند، به همین دلیل عمان همچنان گزینه‌ای قابل‌اعتماد برای ایفای نقش میانجی در آینده روابط ایران و آمریکا باقی خواهد ماند
